جاذبه های گردشگری

مدرسه غیاثیه پامنار

در نزدیکی میدان کهنه سردری باشکوه و دو مناره مرتفع قرار دارد. بر اساس روایاتی این سردر و مناره ها باقی مانده ای از بنای مدرسه بزرگی است که مدرسه غیاثیه نام داشتته است. محله ای که این منار ها در آن واقع شده به محله پامنار شهرت دارد.
در قدمت بنای مدرسه غیاثیه اختلاف نظر وجود دارد اما برخی بر اساس کتیبه ای که بر روی یکی از منارها وجود دارد، قدمت بنا را نیمه نخست قرن نهم و سال 830 هجری قمری می‌دانند. مولف کتاب گنجینه آثار قم از این مدرسه به نام مدرسه شرفیه یاد می‌کند که اشرف الدین وزیر آن را بنا کرده است.
برخی هم به علت تشابه ساختار سردر و مناره به جا مانده از مدرسه با بناهای دوران سلجوقی، قدمت آن را متعلق به قرن ششم و هفتم هجری می‌دانند.
این بنا در اثر سیل سال 1045 هجری قمری منهدم شده و از مجموع آن جز همین ایوان و دو مناره چیزی باقی نمانده است.
سر در مدرسه به ارتفاع 12 متر و به دهانه و عمق 7 و 4 متر به سمت شرق بنا گردیده که در دو سوی آن میان جرزهای جانبی دو طاق نمای کم عمق و کم عرض یکی پایین و دیگری بالا تعبیه شده است و به نظر می‌آید در این قسمت کتیبه های گچی وجود داشته که به مرور زمان تخریب گردیده است. پوشش سقف ایوان نیز ظاهرا مقرنس بوده که تماما فروریخته است. از مجموع کتیبه‏های گچی داخل ایوان تنها بخش‏های بسیار اندکی از کتیبه‏ ها و گچبری ‏های پوششی قوسی ایوان با نقش نام‏های مقدس محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و علی علیه‏السلام با خط بنایی هنوز قابل مشاهده است.
دو مناره بالای ایوان به قطر 50/2 و ارتفاع 13 متر از بالای بام (25 متر از سطح زمین) با ملات آجر و گچ و با طرح مربع اریب یا لوزی و تزئین کاشی فیروزه‏ای چلیپا شکل در کمرگاه و گلوگاه احداث گردیده است که از طریق 62 پله پیچ 24 سانتی متری از بام به مأذنه مناره راه دارد.
بر فراز منارها و قبل از آغاز گلدسته یا تاج منار، کتیبه‏ای از کاشی خشتی به ارتفاع 50 سانتی‏متر به خط ثلث سفید در زمینه‏ای لاجوردی گرداگرد منار را در برمی‏گیرد که در شرایط کنونی به جهت تخریب 6 متر فوقانی منار جبهه شمالی در طی زلزله‏های دهه 50، کتیبه منار جبهه شمالی عملاً از بین رفته است. لیکن به استناد مطالعات ارزشمند دکتر مدرسی طباطبایی و تصاویر موجود، کتیبه مذکور آیه 41 سوره فاطر بوده که به هنگام تألیف کتاب تربت پاکان (سال 1354 ه.ش) تنها جمله «... لتاان امسکهما من احد من بعده...» باقی مانده بود که پس از ریزش بخش فوقانی منار، تاج منار و کتیبه مذکور به کلی از بین رفته است. و بر مناره جنوبی آیه «اللّه‏ الذی رفع السموات بغیر عمد ترونها...» نقش بسته بود که از آن هم تنها همین قسمت از آغاز آیه بر جای مانده و در پایان کتیبه تاریخ 830 ه.ق به این شرح دیده می‏شود: «فی... سنة ثلاثین ثمانمائه»
دکتر طباطبایی نخستین کسی است که با دقت و باریک‏بینی خود موفق به خواندن کتیبه مذکور شد. ایشان به استناد همین کتیبه تاریخ احداث مناره‏ها را 830 ه.ق می‏داند.
در محله پامنار و در نزدیکی مدرسه غیاثیه منار تاریخی دیگری در میدان کهنه قرار دارد که می‌توانید اطلاعات و مشخصات مربوط به آن را با عنوان مسجد و منار میدان کهنه در سایت مهنواز مطالعه کنید.
منبع : hawzah.net - qom.ir - قسمت چهارم از مقاله مدارس قدیم قم

مدرسه جهانگیرخان (جانی خان)

مدرسه جهانگیرخان که به نام مدرسه جانی خان و ناصری نیز معروف است، در سمت شرق شهر قم در برابر درگاه مسجد جامع قرار دارد. مدرسه جهانگیرخان با وجود وسعت کمی که دارد از مدارس با سابقه است و بسیاری از فضلای قم از دانش آموختگان آن بودند.
درباره قدمت این مدرسه تاریخی که از نخست به تدریس علوم دینی اختصاص داشته، اطلاعات دقیقی در دست نیست و روایات مختلفی نقل شده اما با توجه به هماهنگی کاملی که مدرسه با مسجد جامع دارد، اين احتمال را تقويت می‌کند که در هر صورت بناى مسجد و مدرسه، از يک نفر و در يک زمان بوده است و از آنجا که اکثر صاحب نظران، تاريخ بناى مسجد جامع قم را به حدود قرن هشتم رسانده‏ اند، شايد اين احتمال که بانى مدرسه، جانى خان یکی از وزرا و امرای دوره ایلخانی است، به واقع نزديک‏ تر باشد.
مدرسه جهانگیرخان به دلیل نقشه چند ضلعی و سردر زیبا، از مدارس برجسته قم به شمار می‌رود.
بعد از دالان کوتاهى، حياط زيباى مدرسه نمودار مى‏شود. حياط مدرسه را حدود بيست حجره احاطه کرده است. در وسط حياط، مانند اکثر مدارس دينى حوض آبى قرار دارد و در چهار گوشه حوض نيز باغچه است. سر در ورودى مدرسه از داخل نيز داراى کاشى کارى زيبايى است که به حياط مدرسه جلوه و شکوه بخشيده است.
مقابل هر حجره، ايوانى است با ارتفاع يک پله سنگى که داراى ازاره و لبه سنگى و جدار طاقچه دار سفيد کارى شده با پوشش مقرنس گچى با جرزهاى آجرى که لچک هاى آن کاشى کارى شده است. گره سازى اين ايوان‏ها توأم با آجرهايى متضمن کتيبه به خط بنايى به نام‏هاى جلاله و اسامى پيامبر اکرم و اميرالمؤمنين مى‏باشد. در سال‏هاى اخير دو باب مغازه که کنار مدرسه قرار داشت و همچنين يک حمام که مقابل مسجد جمعه و چسبيده به مدرسه بود و سال‏ها مخروبه شده بود، خريدارى شد و داخل بناى مدرسه قرار گرفت. قابل ذکر است که بناى مدرسه جانى‏خان به شماره 1987 در فهرست آثار ملى ثبت شده است .
این مدرسه یک بار در دوران صفوی از سوی مرحوم «جهانگیرخان » مدرس مدرسه امام اصفهان تعمیر شد، بار دیگر در دوره فتحعلی شاه و بعد در دوره ناصر الدین شاه به سال 1278 ه.ق. به وسیله «میرزا نصرالله خان مستوفی گرگانی » تعمیر و مرمت شد. به همین دلیل پس از آن گاهی به نام «مدرسه ناصری » از آن یاد شده است. یکبار در زمان حضرت آیت الله بروجردی به سال 1373 ه.ق. تعمیرات کلی در آن به عمل آمد، سنگ نبشته سردر ورودی مدرسه موید این نکته است.
در سالهاى اخير نيز مدرسه مجدداً تعميرات اساسى شده است. بخش عمده اين تعميرات توسط اداره اوقاف و امور خیریه استان قم و با هزينه موقوفات گسترده مدرسه انجام شده است. در طبقه فوقانى، حدود ده حجره اضافه شده و دو باب مغازه و حمام مجاور مدرسه خريدارى شده و داخل مدرسه گرديده و چندين سالن و مدرس، به صحن مدرسه اضافه شده است. بخش ديگرى از تعميرات که بيشتر جنبه تزئينى دارد مانند کاشى‏کارى و نقاشى، توسط اداره ميراث فرهنگى قم در حال انجام است.
هم اکنون نیز فعالیت های این مدرسه تاریخی دینی (حوزه علمیه) ادامعه دارد و داراى حدود 40 حجره و هشتاد طلبه است.
منبع : t.me/qom_miras - mjqom.ir

مدرسه عمادیه

مدرسه عمادیه در ضلع شرقی مرکز محله درب نو در بافت قدیم گرگان واقع است. این مدرسه با پلانی مستطیل شکل و به صورت چهار ایوانی و با فرم حیاط مرکزی است که در پیرامون آن حجره‌های طلّاب قرار گرفته است و در جناح‌های جنوب، شمال و شمال غربی دارای حیاط خلوت است و همه عناصر آن به صورت قرینه و با فرم و ریتم منظم و یکسان کنار هم قرار گرفته‌‌اند. این بنا یک طبقه بوده و فقط ایوان‌های آن به صورت دو طبقه احداث شده است. دو ایوان شمالی و جنوبی با پوشش طاق گهواره‌ای ساخته شده‌اند. مهم‌ترین ایوان، ایوان غربی یعنی همان ورودی مدرسه، دارای در چوبی و بزرگ است که بر بالای طبقه دوم گلدسته چوبی احداث شده و جایگاه مؤذن است. ایوان شرقی فضای تالار مانند بزرگی است که محل درس (مَدرس) بنا است. فضای داخلی مَدرس دارای طاقچه‌های متعددی است که برای قرار دادن کتاب‌ها استفاده شده است. ایوان‌های شمالی و نوبی دو طبقه همکف دالان مانند با پوشش طاق جناقی است که به حیاط‌های خلوت ارتباط دارند. سقف بنا به صورت شیروانی و سفال‌پوش است. جرزهای مدرسه آجری با ملات گل و آهک است و در بعضی نقاط جرز خشت خام نیز دیده می‌شود. اندودهای به کار رفته از کاه گل و گچ است و ابعاد و اندازه آجرهای به کار رفته 20×20×4 سانتی‌متر است. این بنا متعلق به دوره صفویه بوده و توسط خواجه عمادالدین احداث گردیده است. حیاط مدرسه دارای مساحت حدود 1000 مترمربع است و با سنگ‌های رودخانه‌ای مفروش گردیده است.

مسجد آقابزرگ

مسجد آقابزرگ کاشان یا همان مسجد و مدرسه آقابزرگ یکی از باشکوه ترین و زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران به شمار می‌آید که در خیابان فاضل نراقی کاشان واقع شده است. تاریخ آغاز ساخت این بنای قاجاری به سال 1258 هـ.ق و پایان ساخت آن 1265 هـ.ق (به مدت هشت سال) است مدرسه و مسجد آقا بزرگ با سرمایه شخصی حاج محمد تقی خانبان جهت استفاده نماز جماعت و درس بنا شده است. این مدرسه به سبک مدارس چهارباغ و صدر اصفهان ساخته شده است. مسجد و مدرسه آقا بزرگ دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته و دیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاشی های خشتی الوان پوشیده شده است. هیئت اصلی بنا و گنبد و بارگاه با شکوه آن به واسطه عظمت ساختمان و طرح عالی و نقشه بی نظیر به خصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی اسلامی بشمار می‌رود.

مدرسه فیضیه قم

این مدرسه در نیمهٔ اول قرن سیزدهم هجری قمری (محدوده سال‌های ۱۱۶۵ تا ۱۲۱۵ شمسی) جایگزین مدرسه آستانه شد که به اعتبار متون معتبر تاریخی، آن مدرسه از میانه قرن ششم هجری قمری وجود داشته و درعصر صفوی تجدید بنا شده بود. بنای مدرسه چهار ایوانی است و در دو طبقه با ۴۰ حجره پایینی متعلق به عصر قاجار و ۴۰ حجره بالایی متعلق به قرن چهاردهم هجری قمری بنا شده است. قدیمی‌ترین بخش مدرسه، ایوان جنوبی آن است که به تاریخ ۹۳۹ هجری قمری با کاشی‌های زیبای معرق، متعلق به عصر صفوی تزیین شده است و سر در صحن عتیق آستانه حرم معصومه دختر موسی بن جعفر محسوب می‌شود.
روز جمعه مصادف با دوم فروردین ۱۳۴۲ و برابر با ۲۵ شوال سالروز شهادت جعفر صادق، امام ششم شیعیان، به دنبال اعلام عزای عمومی و سخنرانی‌های خمینی و تلاش وی در جهت بسیج علما در سراسر کشور، اطلاعیه‌های فراوانی از سوی مجامع مذهبی و مساجد و کانون‌های تبلیغاتی برای برپایی جلسات پراکنده گردید و در اطلاعیه‌ها دعوت شده بود که مردم به سخنان بیان شده در این مجالس در رابطه با حوادث چند ماهه اخیر کشور گوش فرا دهند. رژیم محمدرضا شاه نیز در مقابل این تحرک خود را آماده می‌کرد. در روز موعود از سوی مراجع سه مجلس بزرگ در قم برگزار گردید. مجلس اول صبح جمعه در منزل خمینی، مجلس دوم به میزبانی آیت‌الله شریعتمداری و مجلس سوم به دعوت آیت‌الله گلپایگانی در بعداز ظهر همان روز در مدرسه فیضیه برگزار گردید.
به گفته دنیل برومبرگ، رژیم وقت جمعی از اوباش را برای حمله به طلبه‌های اطراف مدرسه ترغیب کرده بود.[۶] بر اساس برنامه قبلی، عده‌ای کماندو، با لباس کشاورزان و در حالی که به چاقو و چوب مسلح بودند، به وسیله چند دستگاه اتوبوس شرکت واحد از تهران وارد قم شدند. علاوه بر این تعداد زیادی سرباز و نیروهای ویژه شهربانی در اطراف صحن حرم فاطمه معصومه و مدرسه فیضیه تجمع کرده بودند. این عده پس از مانوری کوتاه در شهر به سوی دروازه قم رفتند و در آنجا مستقر شدند. هنگامی که سخنرانی در مدرسه فیضیه جریان داشت، نیروهای رژیم محمد رضا شاه به مدرسه حمله کردند. این نیروها پس از رساندن خود به پشت بام‌های اطراف به تیراندازی به طرف روحانیون پرداختند و تعدادی از طلاب را نیز از پشت بامها به زمین پرتاب کردند.

مدرسه سعادت بوشهر

مدرسه سعادت یا مدرسه سعادت مظفری مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر خیابان امام روبروی میدان معلم واقع شده است.
این مدرسه در سال ۱۲۷۸ ش به سبک نوین آموزشی تاسیس شد که از نظر تاریخی مادر مدارس جنوب ایران است.
بافت مدرسه سعادت همانند بافت مرکزی شهر بوشهر زیبایی خیره کننده‌ای دارد.
بندر بوشهر در قرن نوزدهم میلادی در زمینه مسایل اقتصادی و فرهنگی به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یافت و معتبرترین بندر تجاری جنوب ایران گردید.
به همین لحاظ در آستانه‌ قرن بیستم میلادی در پوشش ظاهری آرام،‌ عرصه‌ تحولات فرهنگی مهمی شد.
پاسداشت این دستاوردها باعث شد تا در آبان ماه 1378 کنگره صدمین سالگرد این مدرسه در بوشهر برگزار شود که حاصل آن حضور اندیشمندان بزرگ و تدوین کتب مهمی در خصوص مدرسه سعادت بود.
اینک چند سالی است که سالروز تأسیس مدرسه سعادت به عنوان روز بوشهر جشن گرفته می‌شود. مدرسه سعادت بوشهر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مدرسه گلستان بوشهر

ساختمان اصلی مدرسه گلستان بوشهر با قدمتی در حدود 200 سال مربوط به دوره قاجار است که در بافت قدیم بوشهر روبروی اداره بندر واقع شده است و جزو اولین بناهای بافت قدیم بوشهر است که توسط انگلیسی ها ساخته شده و به ارگ معروف بوده است.
این بنا در ابتدا محل حکمرانی شیخ نصر دست نشانده انگلیسی ها بود و سپس تبدیل به اداره پست و تلگراف می‌شود.
بعد از مدتی ساختمان متروک شد تا این که در سال 1318 مدرسه گلستان تاسیس می‌شود که بعد از انتخاب چندین مکان به عنوان مدرسه یاد شده، نهایتا در سال 1322 به همین محل انتقال می‌یابد.
مدرسه گلستان بوشهر درجهت حفاظت هر چه بهتر و به دلیل ارزش تاریخی آن با شماره 2659 در تاریخ 25/12/1378 در شمار آثار ملی کشور به ثبت درآمده است.

مدرسه و کاروانسرای گنجعلی خان

مدرسه و کاروانسرای گنجعلیخان در مجموعه گنجعلی خان و ضلع شرقی میدان واقع شده است. ابعاد مدرسه 23×31/5 متر و جمعاً 724 مترمربع مساحت دارد.
این بنا تا زمان آقا محمد خان قاجار مدرسه ای پر رونق بوده و پس از ویران شدن به دستور وی، تعطیل شده و در اواسط قرن سیزدهم به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار گرفت. بر کاشی‌های کتیبه سر در آن تاریخ 1007 ه. ق مطابق با 1598 میلادی نقش بسته و معمار آن محمد سلطانی یزدی بوده است. کتیبه مذکور که بیشتر آن ریخته به خط علیرضا عبا سی خطاط مشهور زمان صفوی است. این سر در دارای مقرنس کاری‌های بسیار نفیس بوده که در حال حاظر قسمت کمی از آن بر جای مانده است.
کاشیکاری نمای داخلی مدرسه که شامل کاشی معلقی و معرق است نمونه‌های زیبایی از کاشیکاری دوره صفویه به شمار می‌رود. حجره‌های متعدد آن در دو طبقه با شیوه معماری زیبایی طراحی‌شده‌اند. نمای داخلی و خارجی این مدرسه‌، کاشی کاری معرق دارد که از عصر صفوی به یادگار مانده‌است.
کاشیکاریهای نمای داخلی و بیرونی مدرسه از نوع معرق و معقلی است و کاربندیهای زیبا، مقرض بندیهای منقوش، گچبریها و نقاشیهای دیدنی، مکمل تزئینات آن است.
وجود حجره هایی به سبک مدارس مذهبی، سبک معماری، کتیبه سنگی وقف نامه و وجود یک قاب کاشیکاری در ضلع شرقی مدرسه که بر روی آن حدیث شریف "انامدینه العلم و علی بابها" نقش بسته است و نیز اسماء متبرکه و آیات قرآنی موجود در این بنا، حکایت از مدرسه بودن آن، در گذشته دارد.
بر اساس منابع موجود آقا محمد خان قاجار این مدرسه را تخریب کرده است ‏ و کلیه آثار آن در هجوم آغامحمدخان صدمات فراوانی دید و فقط ازکتابخانه آن حدود 5000 نسخه خطی نفیس به غارت رفت. مدرسه در حال حاضر تبدیل به دانشکده هنر شده است. این اثر در تاریخ 29 آذر 1316 با شمارهٔ ثبت 297 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مدرسه ضیائیه(زندان اسکندر)

شهر یزد را قرن هاست که با شهرت زندان اسکندر می‌شناسند. مدرسه ضیائیه که بدین نام معروف است در سال 631 هجری قمری توسط ضیاء الدین حسین رضی بنا گردیده و در سال 705 هجری قمری توسط پسرانش مجدالدین حسن و شرف الدین علی تکمیل شده است.
مدرسه ضیائیه ( زندان اسکندر ) بنایی است با گنبد مرتفع واقع در جنب بقعه دوازده امام در محله فهادان با نمای ساده و درب ورودی کوتاه اما چون از این در داخل صحن شوید آنچه گرداگرد شما را فرا می‌گیرد بنای تاریخی با عظمتی از یادگار های معماری اسلامی دوره مغول است.
این مدرسه و نمونه های دیگر ی که در اعصار متفاوت در سهر یزد بنا گردیده نشان از ارج و منزلت علم و دانش در این شهر است.
مدرسه ضیائیه بیش از هفتصد سال پیش محل تدریس بوده و بزرگان و علما در این محل به بحث و بررسی می‌پرداختند.
اما آنچه پهلو به پهلوی این مدرسه اسلامی می‌زند شهرت زندان اسکندر است که همیشه همراه نام مدرسه ضیائیه آمده و هاله ای از ابهام را در خصوص ماهیت این بنا شکل داده است. در این خصوص علاوه بر روایات تاریخی و احتمالا صحت برخی از‌ آنها در مورد گسیل گروهی از تبعیدیان اسکندریه به یزد، ع.امل دیگری نیز در پیدایش و تداوم آوازه زندان اسکندر موثر بوده اند از جمله اینکه در متونی به دلیل نفرت از اسکندر و وجود چاهی در این مکان ان را تعبیر به بندخانه و زندان اسکندر کرده اند. علاوه بر آن این بنای تاریخی تا پیش از انقلاب همچون دیگر بناهای دوران اسلامی بدست فراموشی و غفلت سپرده شده بود به گونه ای که تبدیل به گاودانی و روغن گری شده و حجره های ان پر از خاک و خاشاک بود، با این وضع تاسف بار، این بنا جز یک ساختمان فرسوده قدیمی در محله فهادان یزد نبود که آنرا زندان اسکندر می‌خواندند و حفره ای که به علت فرورفتگی پایاب در صحن آن ایجاد شده بود را به عنوان چاه ان می‌شناختند. بنا بر آنچه در منابع آمده این بنا در ایام قدیم به عنوان مدرسه، مسجد و آرامگاه مورد استفاده قرار می‌گرفته و به زعم مهندس کریم پیرنیا، همان مدرسه ضیائیه است که در قرن هفتم هجری قمری ساخته شده است. گودالی نیز که تا قبل از مرمت به علت فرورفنگی پایاب در صحن ساختمان پدید امده بود و گمان سیاه چال را بر انگیخته بود پایابی بوده برای دسترسی به آب مورد نیازی که از قنات اله آباد تامین می‌شده است.
این بنای تاریخی بعد از انقلاب به همت سازمان میراث فرهنگی مرمت و به صورت اولیه اش ترمیم گردیده است و با شماره 770 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

گنبد هارونیه

تنها اثر بر جای مانده از توس قدیم بنای آجری است معروف به گنبد هارونیه که در دهه های اخیر به همت انجمن آثار ملی و میراث فرهنگی خراسان مرمت و باز سازی شده است مردم این بنا را زندان هارونیه می‌نامند و در متون وسفر نامه ها از آن مسجد توس آرامگاه و خانقاه غزالی نام برده شده است.
هارونیه که احتماﻷ مدرسه یا خانقاهی مربوط به سدﺓ هشتم است سنگ یادبودی بنام محمد غزالی در وسط محوطه کارگذاشته شده است. چون آرامگاه « مام محمد غزالی » در توس است و محل آن دقیقاً روشن نیست، در مجاورت این بنا به یادبود این دانشمند، سنگ مزاری نصب شده است
این ساختمان زیر زمینی دارد که عقیده عمومی مردم این است که به عنوان زندان از آن استفاده می‌شده است. تحقیقات اخیر نشان داده که هارونیه صرفا آرامگاه یا خانقاهی است گه در سده های هفتم یا هشتم هجری هم پهلو با یک بنای مذهبی دیگر و بر روی خرابه های ابنیه کهن ساخته شده است این بنا مشتمل بر یک فضای وسیع مربع گنبد دار به ارتفاع حدود25 متر و وسعت 12*12 متر است در انتهای بنا سه حجره با اتاقک با تزئیناتی شامل گچبری قرار دارند تزدینات خارجی آن منحصر به قابهای عمودی وستون نماهای طرفین ورودی است.
راه پله هایی دارد که می‌توان به طبقه دوم بنا رفت فعلاً آن را بسته اند ولی در دوران کودکی من باز بود و طبقه دوم را نیز چند بار دیده ام فضای بسیار کوچکی دارد. محل جدیدی که به تازگی در این محوطه توسط باستان شناسان پیدا شده، می‌گویند مدرسه یا مسجد بوده است.

مدرسه دارالفنون

دارالفنون نام مدرسه ‌ای است که در خیابان ناصر خسرو تهران واقع است. دارالفنون به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین‌شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون را می‌توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست. در نوشته‌های ایرانی تا دیر زمانی همه دانشگاه‌های خارجی را دارالفنون می‌خواندند .
امیرکبیر پس از سفر به روسیه، متوجه نیاز فوری کشور به مرکز آموزش عالی گردید. لذا از ابتدای صدارت خود، برای ایجاد این مرکز تلاش کرد اما هیچ‌گاه شاهد افتتاح آن نشد. نخستین دسته از اساتید به سرپرستی دکتر یاکوب ادوارد پولاک، دو روز پس از دست‌گیری و تبعید امیرکبیر به تهران رسیدند و با استقبال گرمی مواجه نشدند. دارالفنون در روز یکشنبه ششم دی ماه 1230، سیزده روز پیش از قتل امیرکبیر و با حضور ناصرالدین شاه، آقاخان نوری صدراعظم جدید و گروهی از دانشمندان و معلمین ایرانی و اروپایی با 30 نفر شاگرد رسما گشایش یافت.
از نامه‌های به جا مانده از امیرکبیر و مندرجات روزنامه وقایع اتفاقیه و اسناد دیگر برمی آید در آغاز نام خاصی برای این واحد آموزشی در دست ساخت، در نظر نگرفته بودند و از این بنا با عناوین مدرسه، مدرسه جدید، مکتب خانه پادشاهی، تعلیم خانه، معلم خانه و مدرسه نظامیه یاد شده‌است. در آخرین نامه‌ای که امیرکبیر به سفیر ایران در روسیه برای پیگیری جذب استادان اروپایی می‌نویسد، از این بنا به عنوان مدرسه نظامیه یاد می‌کند .
در منابع پیش و پس از تاسیس دارالفنون، به خصوص در خاطرات دانش‌آموختگان اروپا به واژه دارالفنون برمی خوریم .
دارالفنون مجهز به آزمایشگاه فیزیک و شیمی و داروسازی، چاپخانه، کتابخانه، سفره خانه یا غذاخوری بود. در یکی از اتاق های آن دو اسکلت برای آموزش دانشجویان پزشکی نگهداری می‌شد. در نیمه اول سال1304 قمری نیرالملوک وزیر علوم با همکاری امین السلطان وزیر مالیه با خرید و تخریب خانه‌های ساکنان ضلع جنوبی مدرسه، تالار بزرگ نمایش را ساخت تا ناصرالدین شاه، که در سفر فرنگ با تئاتر آشنا شده بود، در آن به تماشای تئاتر بپردازد. در اصلی مدرسه ابتدا به خیابان باب همایون باز می‌شد که بنا به مصالحی آن را بستند و در ورودی را به خیابان ناصریه یا ناصر خسرو فعلی باز کردند .
ساختمان دارالفنون زمان امیرکبیر هشتاد سال پابرجا ماند و با وجودی که همچنان قابل استفاده بود، در سال 1308 خورشیدی تخریب شد .
در این سال میرزا یحیی خان اعتمادالدوله قراگزلو وزیر معارف وقت، ساختمان اولیه را در هم کوبید و با نقشه و نظارت مارکف، مهندس روسی، ساختمان فعلی را به جای آن ساخت. علی اصغر حکمت وزیر فرهنگ وقت نیز در سال 1313 خورشیدی در شمال و جنوب، عمارتی را بر آن افزود .
مدرسة دارالفنون تا سال 1364 شمسی به فعالیت خود ادامه داد و پس از آن به عنوان مرکز تربیت معلم و مدتی به عنوان مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان مورد بهره‌برداری قرار گرفت. سازمان میراث فرهنگی در تاریخ 11/6/1375 این بنا را با شمارة 1748 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رساند.
از سال 1378 که دیگر تقریبا این مدرسه به مخروبه ای تبدیل شده بود برنامه مرمت آن آغاز شد و تاکنون بعد از گذشت 17 سال هنوز ادامه دارد.

مدرسه خان

مدرسه خان از جمله بناهای مدارس معروف و بزرگ علوم فقهی دوران صفویه است که در محله اسحاق بیگ شیراز واقع گردیده است ؛ این بنا به همت الله وردی خان افشار والی شیراز و سپه سالار شاه عباس صفوی بنا گذاشته شد، پس از مرگ ایشان پسرش سردار نامی ایران، امام قلی خان در سال 1024 هجری قمری کار بنا را به اتمام رسانده، زیر بنای این محل که به سبک بناهای درون گرا ساخته شده 7686 متر مربع است که در زمینی به مساحت 5003 متر مربع در دو طبقه بنا گردیده است، این بنا دارای یکصد حجره جهت اسکان طلاب بوده که در حال حاضر هفتاد هجره به جای مانده و نیز صحن مدرسه با یک حوض هشت گوش در مرکز و 4 باغچه در چهار طرف آن به همراه درختان نارنج و نخل مزین گردیده است، طول صحن 51 متر و عرض آن 45 متر است .
عمر مدرسه تاریخی خان را به دوره صفویه نسبت می‌دهند. یعنی روزگار حکومت شاه عباس اول که الله وردی خان، والی فارس تصمیم به ساخت این بنا گرفت و در نهایت، در دوره والی گری فرزندش امامقلی خان (1022 تا 1041 ه. ق) ساخت آن به پایان رسید.